Zespół pałacowo-ogrodowy w Siedlcach

Pałace

Pałac w Siedlcach to zabytkowy obiekt, który stanowi niezwykły zespół pałacowo-ogrodowy, zlokalizowany w sercu miasta Siedlce. Jego historia sięga przed rokiem 1730, kiedy to został zbudowany przez Kazimierza Czartoryskiego, stanowiącego znaczącą postać w dziejach architektury tego regionu. Nowa konstrukcja powstała na fundamentach wcześniejszych drewnianych dworów, o których wzmianka pojawiła się już w 1698 roku.

W latach 1769–1770 pałac przeszedł gruntowną przebudowę pod okiem Michała Fryderyka Czartoryskiego, syna Kazimierza. W 1775 roku, po zmarłym ojcu, obiekt przeszedł na własność Aleksandry Ogińskiej, która, korzystając z umiejętności architekta Stanisława Zawadzkiego, przeprowadziła jego przebudowę w latach 1779–1781. W centralnej części pałacu dobudowano górną kondygnację oraz nową elewację frontową, a także dwa boczne skrzydła. Takie zmiany nadały budowli charakterystyczny styl klasycystyczny, co czyniło ją jednym z pierwszych przykładów wykorzystania portyku kolumnowego w polskiej architekturze.

Pałac był nie tylko miejscem spotkań rodziny Czartoryskich, ale stał się także centrum życia kulturalnego. Na jego terenie w 1783 roku zagościł król Stanisław August Poniatowski, który tak znacząco wpłynął na plany dotyczące górnych apartamentów. Swoją obecność zostawił także Tadeusz Kościuszko, a w pałacowych salach spotykały się znane postacie polskiego oświecenia, w tym poeci jak Franciszek Karpiński czy Julian Ursyn Niemcewicz.

Aktualnie w pałacu odbywają się różne wydarzenia kulturalne, jak festyny, wieczory poetyckie czy koncerty. Aleksandra Ogińska, z zamiłowaniem do sztuki, od 1774 roku wystawiała teatralne spektakle. Jej wydarzenia były ważnym elementem ówczesnego życia towarzyskiego, w tym "Pigmalion" czy opery komiczne, w tym "Cyganie" autorstwa Michała Kazimierza Ogińskiego, męża Aleksandry. Działania te miały duże znaczenie dla popularyzacji kultury, w tym folkloru cygańskiego.

Pałac pełnił różne funkcje na przestrzeni lat, w tym siedziby rządowe oraz edukacyjne. W 1798 roku, po śmierci Aleksandry Ogińskiej, pałac przeszedł w ręce Izabeli Czartoryskiej, która zdecydowała się wymienić dobra siedleckie na rządowe, co obdarzyło Siedlce nowym statusem jako miasto rządowe.

Jednak wojenne zawirowania nie były łaskawe dla tego historycznego miejsca. W 1944 roku pałac uległ ogromnym zniszczeniom podczas II wojny światowej, ale został odbudowany w 1950 roku, wprowadzając nowe funkcje użytkowe. Z tego okresu pochodzi również pomnik z lat 50., oddający hołd poległym w czasie wojny, oraz remonty przekształcające jego wnętrza.

Aktualnie pałac jest miejscu, w którym swoją siedzibę ma Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, co było wynikiem przekształceń, które miały miejsce po 2006 roku, kiedy to uczelnia, wcześniej znana jako Akademia Podlaska, przyjęła nową nazwę.

Oficyna pałacowa

Oficyna pałacowa została wzniesiona w drugiej połowie XVIII wieku. W XIX wieku przeszła znaczne przebudowy, zyskując dwie kondygnacje oraz dwa prostopadłe skrzydła, co nadało jej wyjątkowy charakter.

Pawilon ogrodowy

Pawilon ogrodowy to budowla, która powstała w drugiej połowie XVIII wieku. Jego architektura oparta jest na planie ośmioboku, co nadaje mu unikalny wygląd. Został on wzniesiony w stylu gotyku romantycznego, który charakteryzuje się malowniczością i lekkością form. To miejsce z pewnością zasługuje na uwagę każdego miłośnika architektury i historii.

Park miejski Aleksandria

Park miejski w Siedlcach, znany również jako Aleksandria, jest miejscem o bogatej i ciekawej historii. Powstał w pierwszej połowie XVIII wieku w stylu parku włoskiego, a jego nazwa nawiązywała do Aleksandrowa. Właściciele miasta, Czartoryscy, w szczególności Aleksandra Ogińska, dokonali w XIX wieku znaczących zmian, przekształcając park zgodnie z modą sentymentalną pod okiem architekta Franciszka Salezego Sarnowskiego.

Przed wizytą króla Stanisława Poniatowskiego, która miała miejsce w lipcu 1783, stworzono liczne obiekty, które miały za zadanie uatrakcyjnić przestrzeń parku. Urok parku podkreślały pływające po kanałach łodzie, a na terenie parku znajdowało się ponad 30 budowli, w tym:

  • domki mieszkalne księżnej,
  • altany,
  • łazienki,
  • domek rybacki,
  • meczet turecki,
  • oranżeria,
  • stajenka,
  • wiatrak,
  • sztuczne groty,
  • teatr letni.

W wyniku działalności Aleksandry Ogińskiej park powiększył się o północno-zachodnią i wschodnią część, gdzie utworzono wschodni ogród krajobrazowy znany jako Aleksandria. W XIX wieku zmieniono również układ alejek parku, co przyniosło nowe porządki w tej przepięknej przestrzeni zielonej.

Od około 1840 roku park był dzierżawiony przez osoby prywatne, a później przeszedł na własność miasta. Lata 1869–1909 to okres, w którym południowa i zachodnia część parku została ogrodzona żelaznym płotem, a północna – murowanym parkanem. Miejski Komitet Krzewienia Trzeźwości Publicznej organizował różnorodne wydarzenia, jednocześnie dbając o utrzymanie jadłodajni i herbaciarni, które były atrakcją dla mieszkańców Siedlec.

Jednakże, II wojna światowa przyniosła ze sobą zniszczenia – Niemcy zniszczyli wiele budowli, w tym teatr letni oraz restaurację. Obecnie park z trudem przypomina dawną świetność, jest znacznie mniejszy i pozbawiony pierwotnego układu alejek i kanałów. Z długiej historii parku świadczą jednak ponad dwustuletnie drzewa, z których niektóre uznawane są za pomniki przyrody.

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo mazowieckie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r.
  2. Oficjalna strona Miasta Siedlce: Zwiedzanie miasta - zabytki architektury [online], web.archive.org, 24.09.2015 r. [dostęp 04.03.2024 r.]
  3. Ługowski, s. 203.
  4. Ługowski, s. 205-207.
  5. Ługowski, s. 210.

Oceń: Zespół pałacowo-ogrodowy w Siedlcach

★★★★★
Średnia ocena:4.68 Liczba ocen:5