Antoni Ponikowski

---

Życiorys

Antoni Ponikowski przyszedł na świat w Siedlcach, wówczas stolicy guberni siedleckiej, w rodzinie Stanisława i Apolonii z Freytagów. W 1896 roku, z wyróżnieniem w postaci złotego medalu, uzyskał wykształcenie w Gimnazjum im. Stanisława Żółkiewskiego w Siedlcach. W następnej kolejności rozpoczął studia na Wydziale Fizyczno-Matematycznym na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, jednakże szybko przeniósł się na Wydział Inżynieryjno-Budowlany Warszawskiego Instytutu Politechnicznego im. Cara Mikołaja II, gdzie w 1903 roku uzyskał dyplom inżyniera budowlanego I stopnia.

Jako pasjonat muzyki oraz śpiewu, w 1899 roku, wspólnie z kolegami Tadeuszem Lechem oraz Janem Zarzyckim, zainicjował działalność Chóru „Pieśń”. Grał na wiolonczeli oraz śpiewał barytonem, a jego chór zyskał dużą renomę, znajdując się wśród najlepszych formacji śpiewaczych w Warszawie.

Działalność polityczna i społeczna

Między 1900 a 1911 rokiem był aktywnym członkiem Ligi Narodowej, a także prężnie działał w strukturach Towarzystwa Oświaty Narodowej na terenie Siedlec. Przed wybuchem I wojny światowej angażował się w działalność Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego, a po wojnie stał się częścią Rady Naczelnej Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji.

W 1916 roku dołączył do Rady Głównej Opiekuńczej oraz do Delegacji do Spraw Kanalizacji i Wodociągów w Warszawie. Po wyborze na radnego miejskiego, podczas posiedzenia Rady w grudniu tego samego roku, złożył krytykę dotyczącą gospodarki Sekcji Szkolnej, postulując kierunki działań takie jak utworzenie żeńskiego oraz męskiego seminarium nauczycielskiego, a także obniżenie kosztów edukacji w czteroklasowych szkołach powszechnych.

W roku 1917 zasiadał w Komisji Rolnictwa Departamentu Gospodarstwa Krajowego Tymczasowej Rady Stanu oraz był członkiem Rady Departamentu Pracy. Od marca do czerwca tego samego roku pełnił funkcje w Komisji Rolnictwa oraz Departamencie Pracy Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego. W czasie rządów Rady Regencyjnej przyjął odpowiedzialność za ministerstwo wyznań religijnych i oświecenia publicznego, które sprawował od 7 grudnia 1917 do 4 listopada 1918, a także pełnił funkcję tymczasowego premiera od 27 lutego do 4 kwietnia 1918.

W 1919 roku objął stanowisko dyrektora Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Budowlanego (PTB), które swoją siedzibę miało w Lwowie. W 1920 roku był członkiem Obywatelskiego Komitetu Wykonawczego Obrony Państwa. Od 19 września 1921 do 6 czerwca 1922 roku pełnił rolę premiera w tzw. rządzie fachowców, a także powrócił do funkcji ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego oraz zarządzał Ministerstwem Kultury i Sztuki. Niestety, jego rząd upadł pod wpływem wotum nieufności, które złożył Józef Piłsudski.

Po 1925 roku objął przewodnictwo Komitetu Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, a w latach 1925-1927 przewodniczył Zarządowi Głównemu Ligi Obrony Powietrznej Kraju. W listopadzie 1930 został wybrany do Sejmu, jednak w marcu 1935 roku zrezygnował z mandatu, decydując się na wycofanie z aktywności politycznej.

Działalność związana z nauką i szkolnictwem

Antoni Ponikowski przyczynił się do wielu organizacji oraz pełnił rolę w różnych instytucjach akademickich. Był współorganizatorem polskiego szkolnictwa w Królestwie Polskim, a w 1916 roku objął stanowisko profesora miernictwa na Politechnice Warszawskiej, którą kierował jako rektor w latach 1921-1922 oraz ponownie w latach 1923-1924.

W 1926 roku wybrano go na prezesa Rady Naczelnej Zjednoczenia Polskich Związków Śpiewaczych, a tę rolę pełnił przez resztę swojego życia. Otrzymał odznakę honorową, zostając jednocześnie honorowym prezesem Stowarzyszenia amatorskiego ruchu śpiewaczego. W 1928 roku zasilał skład Kuratorium Fundacji Sułkowskich przez jedną kadencję, a od maja 1929 roku pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Edukacji Narodowej. Ponadto przewodniczył Komitetowi Budowy Pomnika Chopina w Warszawie, odsłoniętego 14 listopada 1926 w Łazienkach.

Jako długoletni prezydent Komitetu Muzeum Przemysłu i Rolnictwa (w latach 1925-1939 i 1945-1949) w trudnym okresie okupacji prowadził wykłady na tajnych kompletach dla studentów na Wydziale Architektury PW. W latach 1940-1942 pracował jako nauczyciel w Państwowej Szkole Budownictwa II stopnia. Angażował się również w konspiracyjne prace związane z programowymi działaniami nad odbudową polskiego szkolnictwa wyższego po wojnie. W obliczu zagrożenia ze strony gestapo był zmuszony do ukrywania się, a w czasie Powstania Warszawskiego pozostał w Warszawie.

Po zakończeniu wojny objął obowiązki p.o. rektora PW z tymczasową siedzibą w Lublinie oraz kontynuował działalność naukową jako kierownik Katedry Miernictwa na Politechnice Warszawskiej. Zmarł 27 grudnia 1949 roku i został pochowany w rodzinnym grobie na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie (kwatera 155-6-24). Jego imieniem nazwaną ulicę w Warszawie, w Siekierkach, w sąsiedztwie ul. Bartyckiej. W życiu osobistym był żonaty z Karoliną z Opolskich, z którą miał siedmioro dzieci; trzech jego synów ukończyło I Państwowe Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w Warszawie: Adam (matura 1932), Andrzej (matura 1934) oraz Jan (matura 1936).

Członkostwa

Antoni Ponikowski był aktywnym działaczem i członkiem wielu znaczących organizacji w Polsce. Jego zaangażowanie w rozwój edukacji oraz działalność społeczną można podsumować w następujący sposób:

• członek władz Towarzystwa Oświaty Narodowej okręgu siedleckiego,
• w latach 1900-1911 członek Ligi Narodowej,
• w latach 1924-1931 członek Kuratorium Fundacji im. Sułkowskich.

Stanowiska

Antoni Ponikowski miał zaszczyt pełnienia wielu znaczących ról w polskim społeczeństwie i edukacji, co odzwierciedla jego bogate doświadczenie zawodowe. Jego kariera obejmowała szereg kluczowych stanowisk, które miały duże znaczenie dla rozwoju Polski, szczególnie w obszarze nauki i kultury.

• W latach 1900–1901 był założycielem oraz prezesem „Zjednoczenia Studentów Politechniki Warszawskiej”,
• W okresie 1917–1918 pełnił funkcję ministra wyznań religijnych oraz oświecenia publicznego Rady Regencyjnej,
• W 1919 roku objął stanowisko dyrektora Oddziału Warszawskiego Polskiego Towarzystwa Budowlanego we Lwowie,
• W latach 1921–1922 ponownie został premierem, a także ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego,
• W latach 1921–1922 oraz 1923–1924 pełnił rolę rektora Politechniki Warszawskiej,
• Od 1925 do 1939 oraz w latach 1945–1949 był prezesem Komitetu Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie,
• W latach 1925–1927 przewodził Zarządowi Głównemu Ligi Obrony Powietrznej Kraju,
• W 1929 roku objął stanowisko prezesa Towarzystwa Edukacji Narodowej,
• W 1930 roku został posłem na Sejm,
• Przewodniczył również Komitetowi Budowy Pomnika Chopina w Warszawie,
• Pełnił funkcję kierownika Ministerstwa Kultury i Sztuki,
• Po zakończeniu II wojny światowej był kierownikiem oraz wykładowcą w Katedrze Miernictwa Politechniki Warszawskiej,
• W latach 1947–1949 sprawował funkcję dyrektora inżynierskich Technicznych Kursów Kolejowych w Warszawie.

Odznaczenia

Antoni Ponikowski został uhonorowany znaczącymi odznaczeniami, które świadczą o jego wyjątkowym wkładzie w historię Polski oraz niezłomnej postawie w dążeniu do niepodległości. Do najważniejszych wyróżnień, jakie otrzymał, należą:

• wielka wstęga Orderu Odrodzenia Polski, przyznana 2 maja 1923 roku,
• krzyż niepodległości, za który odebrał dekorację 12 maja 1931 roku.

---

Oceń: Antoni Ponikowski

---